به گزارش خط شهر در یادداشتی به قلم مجتبی حاجتی آمده است؛ پدیده ی ریزگردها از آغاز دهه ۸۰ در خوزستان،پیدا و نمایان شد و در نیمه های آن شدت گرفت،که از دهه ۹۰ تاکنون به اوج خود رسیده و از بزرگ ترین چالش های زیست محیطی استان،شد.
در ابتدا با بی توجهی و طرح مطالب تقدسی از ورود گردوخاک عراق،آن را تبرک دانستیم و سپس طرح مداوم منشا خارجی ریزگردها ادامه داشت تا در دهه ۹۰ که بحث کانون های داخلی ریزگرد نیز، مطرح گردید.
ریزگردها درحوزه بین المللی و منشا خارجی
با توجه به موقعیت تالاب های بین النهرین از جمله هورالحمار، هور المرکزی، هورالعظیم که در سال های اخیر مرکز ریزگرد ها شده است و در حالی که هور العظیم در کشور عراق وجود دارد و یک سوم آن در ایران می باشد و آب ورودی به هورالعظیم ایران از کرخه و از سمت عراق از دجله و فرات می باشد،در سرچشمه های دجله و فرات در کشور ترکیه از سال ها پیش با عنوان پروژه طرح گاپ( GAP ) شامل برنامه ساخت ۱۴ سد بر روی فرات و ۸ سد بر روی دجله بوده است و این کشور دست به ساخت سدهای بیشتر و بزرگ بر روی دو رود ورودی به سوریه و عراق نمود که بزرگترین آن ها، سد آتاتورک بر روی رود فرات و سد ایلی سو بر روی دجله می باشد.
و فاجعه زیست محیطی دیگر در عراق با جنگ خلیج فارس و حمله آمریکا به عراق در حمایت از کویت در سال ۱۳۶۹ است که به دنبال آن،شورش شیعیان جنوب عراق آغاز گردید.
صدام حسین پس از خروج آمریکا از جنگ در اقدامی کنترلی و تلافی جویانه تصمیم به از بین بردن هورهای سه گانه بین النهرین کرد و با ساخت کانال ۵۰ کیلومتری به عرض دوکیلومتر،آب تالاب ها را به دجله سرازیر کرد و به نوعی در صدد خشک سازی تالاب ها با هدف کنترل نظامی و امنیتی بر شیعیان عراق کرده و در مدت بسیار کوتاهی،هورالحمار و هورالمرکزی و بخش عظیمی از هورالعظیم را خشک کرد و با ورود شرکت های نفتی در حوزه مرزی عراق و تالاب هورالعظیم،این کار ادامه دارد و کشورهای منشا ریزگردها،عراق سوریه،عربستان،اردن و کویت می باشد.
ریزگردها با منشا داخلی
با تغییر دما در دهه ۷۰ و عبور از مرز ۴۵ درجه و کاهش رطوبت هوا،علائم اولیه اقلیمی و زیست محیطی خوزستان بوده که ناشی از کم آبی تالاب ها و کاهش مساحت های آن در استان خوزستان تحت تاثیر انتقال بی رویه و غیر کارشناسی آب از سرچشمه های کارون،مارون،دز و کرخه بود که ضمن ایجاد کانون های تولید ریزگرد داخلی با کاهش رطوبت هوا ناشی از نابودی تالاب ها،حرکت ریزگرد در سرعت بسیار پایین تر از پیشباد ممکن کرد،که ۳۵۰ هزار هکتار وسعت دارد.
در مجموع،هفت کانون ریزگرد داخلی شناسایی شده که به می توان از،جفیر در جنوب غرب استان، شمال خرمشهر،شرق اهواز،جنوب شرقی اهواز، امیدیه،ماهشهر و هندیجان نام برد که کانون های ریزگر شرق و جنوب شرقی اهواز به عنوان کانون های فوق بحرانی به مساحت ۱۱۲ هکتار،می باشد.
در دهه ۹۰ پیک خسارت های مالی و جانی ریزگردها،دولت با تشکیل ستادهای ملی و منطقه ای فعالیت های کارشناسی و مدیریتی را آغاز کرد و طرح های شناسایی و طبقه بندی کانون ریزگردها و کنترل آن و اقدامات ضربتی چون کاشت نهال،جنگل کاری،مالچ پاشی و ایجاد زیرگذرها در جاده های درون تالاب ها و مسیر آب ها در حوزه نفتی تهیه و تجهیز دستگاه های هواشناسی شامل پیش بینی و نشانگرهای کیفیت هوا،در دستور کار خود قرارداد.
با اعلام اعتبارات از صندوق ذخیره و بودجه اقدام به ساخت کانالی به طول ۴۷ کیلومتر و عرض ۵۰ متر برای اجرای عملیات نهال کاری در کانون ریزگرد در جنوب شرقی اهواز کرده که عملا انشعابات این کانال برای دسترسی مستقیم نهال به آب فراهم نگردید و با تانکر آبرسان بخشی از فرایند نهال کاری انجام شد. که عملا بخش عمده ای از این اعتبارات اعلامی تخصیص داده نشد و از سویی وزارت نیرو آب رودخانه های خوزستان را در اختیار حل این بحران زیست محیطی قرار ندادند.
جدا از زیان های مالی و حتی تاسیسات برق استان،خسارت های جسمی و تنفسی زیادی به مردم خوزستان وارد شد و تنها ۳۰ تا ۳۵ درصد از طرح مقابله با ریزگردها اجرا شد و در سال های اخیر این طرح حیاتی نیمه کاره،رها شده است.
نویسنده: مجتبی یوسفی
ثبت دیدگاه